rtd

سنسور RTD چیست؟

آشکارساز دمای مقاومتی (Resistance Temperature Detector)، که به عنوان RTD یا دما سنج مقاومتی نیز شناخته می‌ شود، نوعی سنسور دما ( سنسور RTD ) است. این سنسور ها از عناصر فلزی تشکیل شده‌ اند که تغییر مقاومت  در آن‌ ها تابعی از دما است. با افزایش دما، مقاومت فلز افزایش یافته و با کاهش دما مقاومت آن کاهش پیدا می‌ کند.

یک RTD  از سیم هایی (با مقاومت مشخص) متصل به یک فرستنده ساخته شده است. این فرستنده سیگنال مقاومتی خروجی از سیم ها را برای فرآیند اندازه گیری دما آماده می کند.

 

تاریخچه استفاده از سنسور RTD

کاربرد افزایش مقاومت الکتریکی رساناها با افزایش دما برای اولین بار توسط سر ویلیام زیمنس در سال ۱۸۷۱ قبل از انجمن سلطنتی بریتانیا توضیح داده شد و از  این اصل بین سال‌ های ۱۸۸۵ تا ۱۹۰۰ بکار گرفته شد.

یکی از کاربرد های افزایش مقاومت با افزایش دما در شاتل فضایی بود. در شاتل فضایی از دما سنج‌ های مقاوم با جنس پلاتین استفاده شد. اما موتور اصلی شاتل STS-51F  بخاطر خرابی های متعدد RTD ها خاموش شد.

در این پروژه چرخه‌ های متعدد گرمایی باعث خرابی RTD ها و خاموش شدن موتور شد. در پی این حادثه، RTD ها در موتور شاتل با ترموکوپل جایگزین شدند.

نگهداری و کالیبراسیون سنسور RTD

با این که اکثر سنسور ها یک غلاف محافظ دارند و یا در یک ترموول نصب می‌ شوند، لازم است به صورت دوره ای به بررسی سلامت آن ها پرداخت. بخشی از این فرآیند نگهداری شامل بررسی آسیب‌ های ناشی از:

1. خوردگی
2. ضربه
3. لرزش شدید
4. و …

است. در صورت بروز آسیب، لازم است در اسرع وقت به تعویض یا تعمیر سنسور ها اقدام کرد. یکی از گام های نگهداری صحیح از این سنسور ها، کالیبره کردن آن ها در دوره های زمانی مشخص است.

دوره های زمانی کالیبره شدن RTD به چرخه دما، ارتعاشات و شوک های وارد شده به سنسور بستگی دارد. این کالیبراسیون با مقایسه مقاومت سنسور با یک استاندارد انجام می شود.

ساختار و اجزای اصلی RTD ها

سنسور های RTD شش جزء اصلی دارد که عبارتند از المان فلزی، سیم، لوله محافظ، اتصالات، قطر بیرونی و انتهای سرد.

المان فلزی سنسور:

 

همه فلزات در هنگام تغییر دما مقاومت ایجاد می کنند که مقدار تغییر مقاومت آن ها به ضریب دمایی فلز وابسته است.

در RTDها، ضریب دمایی یعنی: میزان تغییر مقدار مقاومت با تغییر یک درجه کلوین دما.

برای سنسور های RTD عناصر مس، نیکل، پلاتین و بالکو (Balco) عناصر مورد استفاده به عنوان المان فلزی هستند.

مس:

تغییر مقاومت مس با تغییر دما رابطه خطی خوبی دارد. اکسید شدن مس، استفاده از آن را به دمای کمتر از ۱۵۰ درجه محدود می کند. به همین دلیل، RTD های مسی در اندازه گیری دمای سیم پیچی موتور ها، ژنراتور ها و توربین ها استفاده می شود. علاوه بر آن، در محیط هایی که فاقد اتمسفر اکسید کننده هستند، می توان از RTD با عنصر مسی بهره برد.

در اولین سنسور RTD، از مس به عنوان عنصر فلزی استفاده شد. اما در نهایت مشخص شد که پلاتین عملکرد بهتر و خوانش دقیق تری دارد.

پلاتین:

عنصر فلزی در RTD پلاتینی، از سیم پلاتین خالص ساخته شده اند و دارای ضریب دمایی مثبت هستند. پایداری خطی عنصر پلاتین، RTD پلاتینی را به سنسوری بسیار دقیق برای کاربردهای صنعتی تبدیل می کند.

نیکل:

RTDها با عنصر فلزی نیکل بازه ی دمایی محدودی دارند و در دمای بیش از ۳۰۰ درجه سانتی گراد غیر خطی می شوند. این سنسور ها نسبت به RTD های پلاتینی قیمت کمتری داشته و در برابر خوردگی مقاوم اند، اما به سرعت فرسوده شده و دقت خود را از دست می دهند. محدوده دمایی آن ها ۸۰ تا ۲۶۰ درجه سانتیگراد است.

بالکو:

بالکو، یک آلیاژ متشکل از ۷۰% نیکل و ۳۰% آهن است. رسانایی حرارتی بالکو مشابه نیکل است اما با مقاومت دو برابری. سنسور های  RTD با فلز بالکو مانند مس، کم هزینه، با ضریب مقاومت بالا، خطی بودن استثنایی، خواص مکانیکی قوی و مقاومت در برابر خوردگی هستند.

به دلیل قیمت مناسب تر، در تولید سنسور های مدرن RTD، مس، نیکل و پلاتین معمولاً با بالکو جایگزین می شوند.

لوله های محافظ RTD:

برای ساخت لوله‌ ی RTD از فولاد ضد زنگ ۳۱۶ که معمولاً برای مونتاژ های تا ۵۰۰ درجه فارنهایت مناسب است، استفاده می شود. اگر بخواهیم از RTD ها در دمای بالاتر از ۵۰۰ درجه فارنهایت استفاده کنیم، توصیه می شود که به جای فولاد از اینکونل ((Inconel 600 استفاده شود.

قطر خارجی:

قطر بیرونی سنسور های RTD در طیف وسیعی از اندازه ها وجود دارد، اما معمولاً بین ۰.۰۶۳ اینچ (۱.۶ میلی متر) و ۰.۵ اینچ (۱۲.۷ میلی متر) در نظر گرفته می شود.

سیم های RTD:

RTD در پیکربندی‌ های ۲ ، ۳ و ۴ سیمه در دسترس است. از بین آن ها پیکربندی۳ سیمه رایج‌ ترین نوع برای کاربردهای صنعتی است. مواد عایق سیم‌ ها، تفلون و فایبرگلاس هستند. تفلون در برابر رطوبت مقاوم است و می‌ تواند تا دمای ۴۰۰ درجه فارنهایت استفاده شود. در حالی که فایبرگلاس توانایی تحمل دما تا ۱۰۰۰ درجه فارنهایت را دارد.

تکیه گاه:

دو فلز رایج مورد استفاده برای تکیه گاه و اتصالات، برنج و فولاد ضد زنگ هستند. برنج به دلیل مقاومت در برابر خوردگی آن انتخاب شده است، در حالی که فولاد ضد زنگ مقاوم در برابر خوردگی و مواد شیمیایی است. اتصالات برای نصب آسان سنسور و محکم کردن سیم‌ ها به‌گونه‌ ای طراحی شده‌ اند که پیچ خورده یا چروک نشوند.

ترمینال با انتهای سرد RTD:

سنسور RTD از طریق ترمینال به دستگاه مانیتورینگ یا سایر تجهیزات مانند PLC ها متصل می شود.

انواع RTD ها

سنسور های RTD را بر اساس مقاومت داخلی و تعداد سیم مورد استفاده می توان به دو دسته تقسیم کرد. در این بخش به بررسی این دو دسته بندی مهم این سنسور ها یعنی، دسته بندی سنسور RTD بر اساس مقاومت داخلی و دسته بندی بر اساس تعداد سیم می پردازیم.

۱- دسته بندی سنسور RTD بر اساس مقاومت داخلی

دو سنسور PT100 و PT1000 از مشهورترین سنسور های RTD هستند.

سنسور های PT100

“pt” در نام pt100 نشان می دهد که سنسور با یک عنصر پلاتین ساخته شده است و ۱۰۰ ضریب مقاومت آن است. سنسور pt100  یکی از دقیق ترین ابزارهای اندازه گیری دما با ضریب مقاومت ۱۰۰ اهم است. چندین نسخه از سنسور pt100 وجود دارد که ضرایب دمایی متفاوتی دارند و با حرف آلفا یا α نشان داده می شوند.

رایج ترین سنسور نوع آلفا، “۳۸۵” است. عدد ۳۸۵ یعنی ضریب دمایی این سنسور برابر ۰.۰۰۳۸۵ بر درجه سانتی گراد است. به طور معمول اگر ضریب دمایی ۰.۰۰۳۸۵ بر درجه سانتی گراد باشد، از قید کردن آن در کنار سنسور صرفه نظر می شود.

pt1000  دومین حسگر مقاومتی پر کاربرد است. ضریب مقاومت آن ۱۰۰۰ اهم است و عمدتاً به صورت دو سیمه استفاده می شود. همانطور که مشخص است، یک pt1000 مقاومت بیشتری نسبت به pt100 دارد.

Pt1000 مقدار مقاومت بالاتری داشته و به جریان کمتری نیاز دارند. آن ها برای سیستم هایی که انرژی کمتری مصرف می کنند، مناسب هستند. از آنجایی که مصرف برق آن ها کم است، گرمای کمتری هم تولید می کنند و خطا های کمتری ناشی از افزایش گرما (خود گرمایشی) دارند.

 

۲- دسته بندی سنسور RTD بر اساس تعداد سیم

 

RTD ها بر اساس تعداد سیم به سه دسته دو، سه و چهار سیمه تقسیم می شوند.

RTD دو سیمه:

همانطور که از نام این دسته مشخص است، این RTDها دو سیم در ساختار خود دارند. از این نوع RTD معمولا در کاربردهایی که مقدار تقریبی دما اهمیت دارد، استفاده می‌ شود. افزایش مقاومت سیم‌ ها در این دسته باعث کاهش دقت RTD ها می‌ شود.

این پیکربندی ساده‌ ترین، کم‌ هزینه‌ ترین و در عین حال محدود ترین RTD است. استفاده از RTD های دو سیمه زمانی که دستگاه گیرنده مستقیماً بدون حضور سیم های رابط، به سنسور متصل می شود، دما را با دقت مناسبی اندازه می گیرند. مقاومت ذاتی ناشی از استفاده از سیم های رابط در هنگام استفاده از پیکربندی دو سیمه، قابل جبران نیست و بکار بردن آن ها خطای اندازه گیری را افزایش می دهد.

به طور کلی، هنگامی که دقت مهم نیست، RTD دو سیمه کم هزینه ترین است. رنگ سیم ها در استاندارد IEC 60751-2008 تعریف شده است

RTD سه سیمه

این دسته محبوب‌ ترین نوع RTD در صنایع مختلف است. در این نوع RTD از افزایش مقاومت کابل‌ ها جلوگیری شده و خطای محاسبه کاهش می‌ یابد.

در سنسور سه سیمه، مقاومت سیم ها از مقاومت اندازه گیری شده کاسته می شود تا دقت بهتری در اندازه گیری دما وجود داشته باشد. بنابراین برای به حداقل رساندن اثرات مقاومت خطوط و افزایش دما در سیم ها، استفاده از سنسور سه سیمه معمول است. این سنسور یک سیم اضافی دارد که منجر به تشکیل دو مدار اندازه گیری می شود. یکی از این مدار ها به عنوان مرجع به کار می رود

RTD چهار سیمه

دقیق‌ ترین نوع RTDها نوع چهار سیمه است. در این دسته مقاومت سیم‌ ها محاسبه شده و اثر آن‌ ها بر اندازه گیری دما حذف می‌ شود. به همین دلیل در مواردی که نیازمند تعیین دما با دقت بالا هستیم، این نوع RTD انتخاب صحیح خواهد بود.

سنسور های ۴ سیمه علاوه بر کاهش مقاومت سیم ها از مقدار مقاومت اندازه گیری شده، اثر مقاومت نقطه تماس را هم از بین می برند. به همین دلیل، با استفاده از سنسور ۴ سیمه، خوردگی و شرایط محیطی کمتر نگران کننده هستند. از طرفی، پیکربندی ۴ سیمه مشکلات ناشی از طول سیم رابط را کاهش می دهد.

مزایای RTD ها

حساسیت بالا، خطی بودن در بازه‌ ی عملکرد وسیع و عملکرد مناسب در بازه‌ های بزرگ دمایی از جمله مهم ترین مزایای RTD ها هستند. علاوه بر این مزایا، استفاده از RTD در مقایسه با انواع دیگر سنسور های دما، دقت بالا، تکرارپذیری و پایداری بالا را به همراه خواهد داشت.

معایب RTD ها

ابعاد بزرگ، شکننده بودن، تاثیر پذیری از نویز الکتریکی از بزرگ ترین معایب RTD ها هستند. نا مطلوب بودن در دماهای بالا هم عیب دیگر این تجهیز است. RTD ها در صنعت به ندرت در دمای بالای ۶۶۰ درجه سانتی‌ گراد استفاده می‌ شوند. چون در این دما جلوگیری از آلوده شدن پلاتین به نا خالصی بسیار دشوار می‌ شود.

 

چطور سنسور RTD مناسب را انتخاب کنیم ؟

برای انتخاب نوع مناسب RTD ها باید به سوالاتی مانند سوالات زیر پاسخ داد:

1. کدام نوع عنصر فلزی RTD برای کاربرد مورد نظر مناسب است ؟
2. جزئیات اپلیکیشنی که می‌ خواهیم از RTD ها در آن استفاده کنیم، کدام‌ اند ؟ ( مثلا: می‌ خواهیم دمای چه ماده‌ ای را اندازه بگیریم؟ جامد؟ مایع؟ و یا گاز؟)
3. چه شرایطی بر محیط نصب RTD حاکم است ؟ (شرایطی مانند: دامنه‌ ی IP مورد نیاز، میزان مقاومت در برابر مواد شیمیایی و …)
4. می‌ خواهیم چه بازه‌ ی دمایی را اندازه بگیریم ؟
5. چه تجهیزاتی، خروجی سنسور را برای ادامه‌ ی فرآیند کنترلی دریافت می‌ کنند ؟

پاسخ به سوالاتی از این دست می‌ تواند به ما در انتخاب بهتر RTD مورد نیاز کمک کند.

 

سنسور RTD یک حسگر دما است که بر اساس اندازه‌گیری مقاومت اجزای درونی، دما را گزارش می‌کند. این سنسور انواع مختلفی دارد و دسته‌بندی‌های گوناگونی نیز برای آن انجام می‌شود. شما می‌توانید با استفاده از اطلاعاتی که درباره انواع سنسور RTD در این نوشته ارائه شد، سنسور مقاومتی دما مورد نیاز خود را شناسایی کرده و نسبت به خرید سنسور RTD اقدام کنید.

علاوه بر دسته‌بندی‌هایی که عنوان شد و ویژگی‌های مختلفی که در هنگام خرید باید مورد توجه قرار دهید، در هنگام خرید یک محصول، تولیدکننده آن نیز باید معتبر باشد تا وسیله خریداری شده توسط شما از کیفیت بالایی برخوردار باشد و به خوبی کارکردهای لازم را برای شما فراهم کند.

شرکت پایدار فرآیند، امکان فروش انواع سنسورهای RTD و به‌ویژه انواع سنسور‌های PT500 ،PT100 ،PT50 و PT1000 را برای شما مشتریان گرامی در هر صنعت و کسب و کاری فراهم کرده است. چنانچه در مورد انواع سنسورهای RTD به راهنمای بیشتری نیاز دارید، کارشناسان ما آماده‌ی پاسخگویی به سوالات شما مشتریان عزیز می‌باشند.